Ngô Văn Hảo, sinh năm 1996, quê ở huyện Mê Linh, tỉnh Vĩnh Phúc, là người hoạt động tự do về hát xẩm. Năm 2010, một lần tình cờ xem được chương trình nghệ nhân Hà Thị Cầu biểu diễn mà một cậu bé mới 14 tuổi đã cảm thấy yêu thích và say đắm những tiếng đàn, câu hát Xẩm.
“Những tiếng đàn hát này khác hẳn với những thể loại mà tôi từng nghe trước đó. Lên mạng tìm thì thông tin đầu tiên hiện ra là bài Xẩm thập ân. Nghe lúc đầu, mình cũng chưa hiểu chỉ thấy lời ca tiếng hát sao nó mộc mạc đến thế. Tôi lấy bút ghi chép lại lời bài hát thì chính quá trình đó giúp mình thuộc và cũng hiểu từng câu hát hơn. Lúc đó mới thấy nghệ thuật hát Xẩm thật sự hay và nhen nhóm tìm hiểu sâu hơn về hát Xẩm”, Hảo chia sẻ.
Hành trình đến với Xẩm của Hảo cũng không hề dễ dàng. Suốt những năm tháng còn ngồi trên ghế nhà trường, anh đã phải giấu gia đình, lặng lẽ tìm học về Xẩm trên mạng rồi tự tập đàn, tập hát khi không có ai ở nhà. Có lẽ sẽ nhiều người nghĩ rằng, đàn hát sẽ khiến Hảo xao nhãng việc học. Nhưng không, Hảo đã thi đỗ chuyên ngành kinh tế tại Trường Đại học Công nghệ Giao thông vận tải. Sau khi vào đại học, anh càng có cơ hội theo đuổi xẩm một cách nghiêm túc hơn từ nghệ nhân dân gian Đào Bạch Linh tại Hải Phòng. Thời gian gặp nhau không nhiều, nhưng mỗi lần lên Hà Nội, thầy Linh và Hảo lại kéo nhau ra công viên học, biểu diễn và quay video.
Không sinh ra và lớn lên trong môi trường nghệ thuật, Hảo lại say mê một bộ môn khá khó và kén người nghe. Cũng có thời điểm nào, anh cảm thấy chán nản, mệt mỏi và muốn từ bỏ nhưng vì một chữ yêu mà anh lại quyết tâm theo đuổi đến cùng.
“Có những lúc cũng muốn dừng lại một chút để nghỉ ngơi nhưng hướng lại mục đích ban đầu của mình là lo lắng cho một bộ môn nghệ thuật truyền thống, thì mình biết được mình phải có trách nhiệm học tập, phải có trách nhiệm lan tỏa đến nhiều người. Cũng có lúc muốn nghĩ cho mình nhưng rồi Xẩm chính là tâm hồn mình là tình yêu của mình nên chỉ cần được đàn hát là thấy hạnh phúc lắm rồi.”
Giờ đã tốt nghiệp đại học và đang làm kế toán cho một công ty ở khu Mỹ Đình với thu nhập ổn định, Hảo có thể dành nhiều thời gian hơn để tham gia các chương trình, lễ hội liên quan đến xẩm, tìm hiểu và thu thập tư liệu những bài hát xẩm. Cùng với đó, Ngô Văn Hảo cũng tích cực hỗ trợ các bạn sinh viên và những người yêu thích muốn tìm hiểu, học hỏi về hát Xẩm tại câu lạc bộ Xẩm 48h – một lớp học do dự án “Chèo 48h – Tôi chèo về quê hương” của những bạn trẻ đam mê với nghệ thuật truyền thống.
Lớp Xẩm do Ngô Văn Hảo “đứng lớp” đã truyền dạy nhiều khóa học, cho những yêu mến nghệ thuật hát Xẩm, đồng thời giới thiệu môn nghệ thuật này trong các chương trình ở các tỉnh, thành phố trong cả nước cùng nhiều chương trình văn nghệ học đường khác. Lớp học Xẩm với đa dạng độ tuổi từ các em nhỏ, thanh thiếu niên, sinh viên đến những người lớn tuổi không chỉ được “đắm chìm” trong không gian nghệ thuật của các làn điệu âm nhạc dân tộc mà còn được học hỏi miễn phí.
Nói về việc bảo tồn và phát huy âm nhạc truyền thống của dân tộc, Ngô Văn Hảo cho biết: “Đầu tiên do tôi nghĩ không còn ai chơi bộ môn này nữa nhưng đến khi lên Hà Nội, được gặp các anh em trong làng Xẩm thì mình mới biết còn rất nhiều người giống như mình đó là muốn lưu giữ và quảng bá những giá trị truyền thống của dân tộc thì đó chính là động lực để tôi cố gắng hơn nữa. Mình thì yêu đấy nhưng làm sao để truyền cho mọi người cái tình yêu đó mới là khó khăn. Không phải ngày một ngày hai mà có được. Làm sao câu chuyện của mình phải động được đến trái tim của mỗi người để họ yêu và muốn học. Tôi mong rằng với chút sức mọn của mình, nghệ thuật truyền thống nói chung, Xẩm nói riêng sẽ được bảo tồn và phát huy.”
Trong bối cảnh các sân chơi văn hóa dân gian truyền thống rất thưa thớt, những đóng góp của Ngô Văn Hảo cùng các cộng sự của mình thật đáng trân trọng. Họ vẫn đang rất nỗ lực để khôi phục những giá trị xưa cũ, mang văn hóa dân tộc trở thành sự yêu thích, lòng tự hào của cộng đồng.
Mời nghe âm thanh tại đây:
