Mời các bạn bấm nút nghe nội dung"
Chuyện từ những người con xa xứ
Bà Võ Hồng Vân sinh năm 1956 tại Thái Lan. Bố mẹ bà rời vùng quê Lệ Thủy, Quảng Bình sang Thái Lan từ trước năm 1945. Dù cuộc sống xa quê hương đầy vất vả, khó khăn vì cuộc mưu sinh nhưng trong gia đình, bố mẹ vẫn luôn tìm cách gìn giữ tiếng Việt cho các con.
Mọi người trong nhà rồi cộng đồng người Việt ở Thái Lan cũng sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp hằng ngày nên cuộc sống gần như ở Việt Nam. Tiếng Thái được sử dụng rất ít, chủ yếu phục vụ cho việc buôn bán, lao động mưu sinh.
Ngoài khuôn viên gia đình, tại các cụm dân cư người Việt ở tỉnh Na Khon Pha Nôm, thuộc Đông Bắc Thái Lan khi ấy đều cố gắng tổ chức các lớp học tiếng Việt. Những biến động về chính trị cùng tác động của chiến tranh không cho phép được tổ chức công khai, nhưng Việt kiều Thái Lan vẫn duy trì các lớp dạy tiếng Việt.
“Từ khi ấy chúng tôi đã có lớp mẫu giáo, tiểu học, THCS, có tài liệu sách giáo khoa bên nhà gửi sang, có các thầy cô dạy chuyên môn buổi sáng và chiều. Thời điểm khoảng 18 tuổi, tôi tham gia dạy mẫu giáo nửa ngày, nửa ngày giúp mẹ bán hàng ở chợ. Lớp học duy trì cho đến trước năm 1975”, bà Hồng Vân nhớ lại.
Trước năm 1975, việc dạy tiếng Việt ngày càng gặp khó khăn do những biến động của lịch sử, thời cuộc buộc phải đóng cửa các lớp ban ngày, chuyển sang dạy bổ túc buổi tối tuần 3 buổi cho thanh niên trong cộng đồng, duy trì tiếng mẹ đẻ và văn hóa Việt Nam. Bà Vân khi ấy vẫn tham gia dạy học trong từng làng từng xóm của người Việt.
Cho đến giai đoạn ngay sau năm 1975, những biến động lớn của lịch sử đã khiến các con bà Vân, tức là thế hệ người Việt thứ 3 buộc phải học và sử dụng hoàn toàn bằng tiếng Thái mới có cơ hội học tiếp lên đại học. Tiếng Việt đến giai đoạn này đứt đoạn một thời gian khá dài.
“Tình hình thay đổi khi tổng hội các tỉnh Đông Bắc Thái Lan thấy sự quan trọng của giữ gìn tiếng Việt, nên mới tổ chức lớp tập huấn ở Việt Nam, rồi trở lại dạy cho thế hệ thứ 4 vì thế hệ thứ 3 đã trưởng thành, làm bác sĩ, kĩ sư, nhân viên trong các doanh nghiệp, đơn vị của Thái Lan và sử dụng hoàn toàn tiếng Thái trong ngôn ngữ hằng ngày”-bà Vân chia sẻ.
Dù đã dừng việc dạy học vài chục năm, nhưng từ ước mơ các cháu mình nói và sử dụng được tiếng Việt, bà Vân vẫn đăng kí tham gia lớp tập huấn giáo viên tại Việt Nam vào năm 2023, do Ủy ban người Việt Nam ở nước ngoài phối hợp cùng Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam tổ chức tại Hà Nội. Trở lại Thái Lan, lớp học được mở ngay tại nhà với khoảng 20 học sinh gồm các cháu cùng con em kiểu bào đang trong tuổi đi học.
Lớp học chỉ diễn ra vào thứ 7, chủ nhật, tuy còn nhiều khó khăn nhưng cô giáo Vân dù đã ở độ tuổi U70 vẫn cảm nhận được niềm vui khó diễn tả khi thấy lứa thanh thiếu niên có thể viết những chữ, phát âm những câu tiếng Việt đầu tiên.
“Tiếng Việt còn thì người Việt còn, trong gia đình giao tiếp nhau bằng tiếng Việt là ước mơ của tôi”, cô giáo Hồng Vân xúc động chia sẻ cùng phóng viên.
Bác Lã Đình Nhâm, sinh năm 1952, Phó chủ tịch Hội người Việt Nam ở tỉnh Udon, Đông Bắc Vương quốc Thái Lan cũng cùng thế hệ cô giáo Hồng Vân nhớ lại giai đoạn buộc phải chấp nhận sự đứt đoạn của tiếng Việt trong cộng đồng.
“Người sinh ra trước sau năm 1950 đều nói tiếng Việt vì có cộng đồng người Việt rất đông, cũng biết nói một ít tiếng Thái thôi. Đến khi chiến tranh căng thẳng thì không được dạy tiếng Việt nữa. Đẻ con thời sau này đều gửi cho gia đình những người bạn người Thái để các cháu được học cao lên đại học”.
Sống trên đất Thái Lan, gây dựng cuộc sống với các thế hệ nối tiếp nhưng thế hệ như bà Vân, ông Nhâm vẫn không nguôi nhớ tiếng Việt thân thương, vẫn đau đáu nỗi niềm trao truyền tiếng Việt cho thế hệ tiếp theo như một cách giữ nguồn cội.
Cho đến thời điểm này, ngoàivợ chồng ông Nhâm đã có thêm con trai út và cháu nội nói được tiếng Việt, dù chưa thực sự nhuần nhuyễn nhưng đó cũng là niềm vui, là hạnh phúc khó diễn tả.
“Con cái đẻ ra không được học chữ Việt mấy cũng thấy buồn nhưng cũng khó thuyết phục đi học lắm vì tụi nhỏ hòa nhập với cuộc sống ở đây, bận bịu mưu sinh nữa. Nhà có 3 con trai thì may tụi nó vẫn nghe hiểu được ít nhiều, còn không nói được. Cháu nội thì có mấy đứa, chỉ có đứa út chịu đi học tiếng Việt thôi. Tôi nói với cháu ngôn ngữ nào cũng đẹp, cháu cứ học tiếng Thái, tiếng Anh, giờ học thêm tiếng Việt thì mình biết hơn về quê hương nguồn cội. Giờ nó hát được bằng tiếng Việt cũng khiến vợ chồng tôi vui lắm”.
Người đàn ông ở tuổi ngoài 70, nói chuyện rành rẽ, rõ ràng bằng tiếng Việt không nén được xúc động khi nhắc tới hành trình gìn giữ ngôn ngữ mẹ đẻ trong chính gia đình mình. Mạch nguồn dân tộc đã và đang được nối lại dưới mái nhà như minh chứng về tình yêu, niềm tự hào dân tộc của những người con xa xứ.
Chủ tịch Hồ Chí Minh, người xây dựng lớp học tiếng Việt đầu tiên ở Thái Lan
Cộng đồng người Việt Nam ở Thái Lan có lịch sử phát triển gần 200 năm. Trong thời gian hoạt động cách mạng tại Đông Bắc Thái Lan, Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đầu tiên mở trường dạy học tiếng Việt cho kiều bào, duy trì ngôn ngữ dân tộc giống như một cách kết nối bền chặt với quê hương đất nước. Hoạt động này cũng mang ý nghĩa sâu sắc trong việc đặt nền móng cho phong trào học tiếng Việt tại địa bàn, gắn kết việc học với tình yêu nước, khuyến khích, cổ vũ việc học tập tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong cộng đồng kiều bào tại Thái Lan.
Gìn giữ văn hóa dân tộc, trong đó có ngôn ngữ đã và đang trở thành hoạt động trong từng gia đình Việt kiều. Cộng đồng người Việt ở Thái Lan thông qua các hội đoàn tổ chức các lớp dạy tiếng Việt tại các địa phương, đặc biệt địa bàn có đông người Việt sinh sống.
Cùng với đó, sự phát triển ngoại giao giữa hai quốc gia Việt Nam và Thái Lan, trở thành đối tác phát triển toàn diện tạo điều kiện thuận lợi để kiều bào yên tâm ổn định cuộc sống, phát triển kinh tế và đầu tư việc học tập tiếng Việt cho con cháu. Ở nhiều nơi, chính quyền còn cho phép đưa tiếng Việt vào trường học như ngôn ngữ thứ hai. Ở Đông Bắc Thái Lan có hơn 30 trường trong hệ thống giáo dục có tổ chức dạy tiếng Việt từ tiểu học. Ví dụ như trường Khánh An tại Udon Thani.
Từ trải nghiệm tham gia xây dựng đề án Ngày tôn vinh tiếng Việt cho cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, ông Đinh Hoàng Linh, Tổng lãnh sự Việt Nam tại Khon Kaen cho rằng trong môi trường xã hội khác biệt, không thường xuyên có điều kiện sử dụng gây ra khó khăn nhất trong việc duy trì dạy học cũng như sử dụng tiếng Việt cho các thế hệ Việt kiều.
Đề án Ngày tôn vinh tiếng Việt theo ông Linh có giá trị to lớn trong việc khơi mạch nguồn, truyền cảm hứng cho bà con trong việc giữ tiếng Việt trong chính mỗi mái nhà, đồng thời tạo nên sự gắn kết trong, ngoài nước nhiều hơn nữa, cùng hướng tới mục tiêu tạo nên môi trường sử dụng tiếng mẹ đẻ ngay tại các địa bàn có người Việt sinh sống và làm việc.
“Riêng ở Thái Lan, có một giai đoạn chiến tranh tạo nên những bất lợi khiến bà con không có điều kiện học và sử dụng tiếng Việt. Thế hệ thứ 3 kiều bào tại Thái Lan, những người từ 30 đến 50 tuổi hiện nay hầu như rất ít người có khả năng sử dụng tiếng Việt thông thạo. Đây được xem như đặc điểm riêng của cộng đồng Việt kiều tại Thái Lan. Bà con xứng đáng nhận được sự quan tâm, hỗ trợ cho công tác dạy học tiếng Việt, đặc biệt khi quan hệ Việt Nam-Thái Lan phát triển tốt đẹp, tạo nền tảng để các bên có thể cùng tham gia hỗ trợ việc phát triển tiếng Việt ở nước sở tại”, ông Đinh Hoàng Linh chia sẻ.
Cơ quan đại diện Việt Nam tại Thái Lan trong nhiều năm cũng luôn đặt sự quan tâm, và có những hoạt động nhằm khắc phục những khó khăn, duy trì mạch nguồn tiếng Việt cho các thế hệ người Việt trên đất Thái Lan. Cụ thể như tăng cường thông tin, tuyên truyền nhằm khơi gợi tình yêu nước, lòng kính yêu Chủ tịch Hồ Chí Minh, sự gắn bó với các giá trị văn hóa truyền thống và ngôn ngữ, tạo động lực thường xuyên, liên tục trong việc học tiếng Việt.
Phối hợp với các cơ quan trong nước tổ chức các khóa tập huấn cho giáo viên giảng dạy tiếng Việt
Ngày 21/6 này, Tổng lãnh sự quán Việt Nam tại Thái Lan tại Khoen phối hợp cùng NXB Giáo dục Việt Nam sẽ tổ chức khóa tập huấn, bồi dưỡng nâng cao năng lực dạy học tiếng Việt cho bà con người Việt theo hình thức trực tuyến, kéo dài trong hai ngày. Ông Linh kì vọng khóa học lần đầu tiên tổ chức bằng hình thức trực tuyến không chỉ góp phần nâng cao năng lực giảng dạy cho giáo viên mà còn tạo cảm hứng gắn kết nhiều hơn giữa người học trong và ngoài nước.
Ngoài ra, Tổng lãnh sự quán còn phối hợp với các đơn vị làm sách, giáo trình trong nước xây dựng và xuất bản những giáo trình chất lượng, phù hợp với điều kiện thực tế. Việc khai trương tủ sách cộng đồng tại phố Việt Nam tại Thái Lan được xem như kết quả của sự phối hợp này.
“Đây đáng được xem như bước khởi động quan trọng trong việc xây dựng văn hóa đọc và học tập tiếng Việt tại Thái Lan. Mô hình này khi được nhân rộng và lan tỏa tới các địa bàn khác trong cộng đồng sẽ trở thành bước chuyển quan trọng trong xây dựng không gian văn hóa Việt Nam tại nước sở tại”, ông Linh khẳng định.
Cũng theo ông Đinh Hoàng Linh, từ thực tế dạy học tiếng Việt tại địa bàn bày tỏ mong muốn có sự hợp tác hơn nữa giữa Bộ Giáo dục hai nước, các trường đại học có khoa Việt Nam học, nhằm có được đội ngũ giáo viên, bổ sung lực lượng cho các trường phổ thông cũng như các địa bàn có đông kiều bào sinh sống tại Thái Lan, đáp ứng nhu cầu học tập tiếng Việt ngày càng lớn của bà con. Về phía bà con Việt kiều, sau những khóa tập huấn về kĩ năng, phương pháp dạy tiếng Việt do Ủy ban Nhà nước về Người Việt Nam ở nước ngoài tổ chức trong nước hằng năm, bà con trở về học tập, quay lại Thái Lan đã thành lập nhiều lớp dạy học tiếng Việt ngay tại các gia đình.
Ngoài ra, ông Linh đề xuất Đài tiếng nói Việt Nam cùng các cơ quan báo chí trong nước tăng cường hơn nữa những chương trình dạy và học Tiếng Việt nhằm hỗ trợ bà con kiều bào ở nhiều quốc gia có thêm nguồn tư liệu học tập chất lượng và đáng tin cậy.
