Vừa qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Pháp lệnh sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số số 06/2003/PL-UBTVQH11 cho phép các cặp vợ chồng có quyền quyết định số con sinh ra, thời gian và khoảng cách giữa các lần sinh. Như vậy, chính sách dân số mỗi gia đình chỉ sinh từ 1-2 con như trước đây đã không còn.
Bà Đặng Quỳnh Thư - Trưởng phòng Quy mô dân số và KHHGĐ, Cục Dân số, Bộ Y tế nhận định: Đây là quyết định phù hợp trong giai đoạn hiện nay và là một trong những nội dung nhằm duy trì mức sinh thay thế trên phạm vi cả nước, tránh mức sinh tiếp tục giảm thấp trong thời gian tới.
Theo bà Đặng Quỳnh Thư, hiện nay, mức sinh ở nước ta giảm thấp nhất trong lịch sử. Từ 2,11 con/phụ nữ (2021) xuống 2,01 con/phụ nữ (2022), ở mức 1,96 con/phụ nữ (2023) và 1,91 con/phụ nữ (2024). Với mức sinh này, việc quy định số con của mỗi cặp vợ chồng, cá nhân hiện không còn phù hợp, và nếu không có biện pháp can thiệp thì mức sinh sẽ tiếp tục giảm trong những năm tiếp theo.
“Việc sửa đổi Pháp lệnh nhằm tạo cơ sở pháp lý thể chế hóa các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng về công tác dân số, trong đó chú trọng về mức sinh. Từ kinh nghiệm thực thi chính sách của các quốc gia trên thế giới cho thấy, cần thiết phải triển khai sớm, đồng bộ các giải pháp, chính sách đảm bảo điều kiện cần và đủ cho phụ nữ, cặp vợ chồng sinh con và chăm sóc, nuôi dưỡng con tốt nhằm ngăn chặn xu hướng mức sinh tiếp tục giảm thấp” – Bà Đặng Quỳnh Thư nói.
Theo nhiều nghiên cứu hiện nay, mong muốn có hai con vẫn đang phổ biến trong xã hội nhưng không phải cặp vợ chồng nào cũng hiện thực được mong muốn đó; các yếu tố khác trong cuộc sống như điều kiện về kinh tế, áp lực công việc… đã và đang chi phối khiến họ ngại sinh con và sinh ít con.
Để khuyến sinh, Cục Dân số đã tham mưu Bộ Y tế trình Chính phủ Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Dân số; trong đó quy định: Cho phép lao động nữ khi sinh con thứ 02 được kéo dài thời gian nghỉ thai sản từ 06 tháng lên 07 tháng; tạo điều kiện cho phụ nữ sinh đủ 02 con ở các khu công nghiệp, khu chế xuất và các tỉnh, thành phố có mức sinh thấp được hỗ trợ thuê, mua nhà ở xã hội.
Hiện nay, Bộ Chính trị đã giao Đảng ủy Quốc hội, Đảng ủy Chính phủ phối hợp, lãnh đạo chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ xây dựng và trình Quốc hội thông qua Luật Dân số trong năm 2025.
Hệ lụy của mức sinh thấp kéo dài sẽ dẫn đến thiếu hụt lực lượng lao động, suy giảm quy mô dân số, đẩy nhanh già hóa dân số, tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội.
Sau khi Pháp lệnh dân số được thông qua cùng với Luật Dân số mới trong năm nay, dự kiến có thể mức sinh sẽ tăng trong giai đoạn ngắn, tuy nhiên tăng không đáng kể.
