Phóng viên: Thưa Phó Tổng giám đốc Vũ Hải Quang, với một cơ quan báo chí có quy mô lớn như Đài TNVN, chuyển đổi số cần một nền tảng kỹ thuật đủ mạnh để đảm nhận cả hệ sinh thái đa phương tiện, đa nền tảng. Xin ông chia sẻ những thay đổi lớn nhất về hạ tầng kỹ thuật trong thời gian qua?
Phó Tổng giám đốc Vũ Hải Quang: Thực tế thì, trong thời đại công nghệ số hiện nay, muốn làm báo nhanh, chính xác và lan tỏa đến đông đảo người dân – từ thành thị đến vùng sâu, vùng xa, từ trong nước ra đến nước ngoài – thì bắt buộc hạ tầng kỹ thuật của một cơ quan báo chí phải đủ mạnh, đủ linh hoạt. Và ở Đài TNVN, chúng tôi đã có nhiều thay đổi lớn để bắt kịp yêu cầu đó trong thời gian qua.
Trước hết, có thể nói hệ thống kỹ thuật của Đài giờ không còn là những phòng phát thanh truyền thống khép kín nữa, mà đã được “mở ra” theo hướng hội tụ. Tức là, từ một phòng thu, phóng viên có thể vừa thu âm, vừa ghi hình, vừa phát livestream, cùng lúc lên sóng radio truyền thống, vừa trên YouTube, Facebook hay cả ứng dụng VOV LIVE. Nhờ vậy, một bản tin giờ có thể đến với hàng triệu người nghe, người xem chỉ trong vài phút và sau đó họ có thể nghe lại ở bất cứ đâu và bất cứ khi nào.
Ví dụ cụ thể là trong đợt dịch COVID-19, chúng tôi đã sử dụng nền tảng số để cập nhật liên tục thông tin từ Chính phủ, Bộ Y tế, từ diễn biến dịch bệnh trong cả nước và nhiều khu vực trên thế giới... đến với người dân qua Radio truyền thống, ứng dụng VOV Media, VOVlive, Báo điện tử VOVNews, VTCNews,... . Nhiều thính giả ở xa, thậm chí đang ở nước ngoài, chia sẻ rằng họ cảm thấy được “nối liền” với quê hương qua những chương trình phát thanh online, rất trung thực, khách quan và kịp thời như là họ đang ở trong nước.
Một thay đổi rất quan trọng nữa là hệ thống lưu trữ và xử lý nội dung đã được số hóa hoàn toàn từ những năm 2000. Nếu như trước đây phải ghi ra băng, cắt dán, mất cả buổi để dựng một bản tin, thì nay chỉ cần vài thao tác trên máy tính là có thể xử lý, biên tập và phát sóng ngay. Điều này giúp chúng tôi phản ứng nhanh hơn với các sự kiện nóng, nhất là khi có thiên tai, dịch bệnh hay các vấn đề dân sinh cần lên tiếng ngay lập tức.
Chúng tôi cũng đầu tư mạnh cho hệ thống truyền dẫn, phân phối nội dung như sóng phát thanh truyền thống đến các ứng dụng trên nền tảng Internet. Hiện VOV đã truyền dẫn qua vệ tinh, phát sóng truyền thống như FM, AM, SW và đồng thời phân phối trên tất cả các nền tảng số. Nhiều chương trình đặc biệt như: “ Dành cho đồng bào Việt Nam ở xa Tổ quốc”, “Tiếng thơ”,” Truyện ngắn”, “Quốc gia khởi nghiệp”, “Sóng Việt”, hay “Tiếng Việt cho người Việt xa quê” đã được lan tỏa tới người nghe ở các nước trên thế giới như Mỹ, Pháp, Đức, Nhật Bản...
Và một điều rất quan trọng: chúng tôi không quên con người. Công nghệ có hiện đại đến đâu thì người vận hành vẫn là trung tâm. VOV đã tổ chức nhiều khóa tập huấn để anh chị em phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật viên có thể làm chủ máy móc hiện đại, biết cách sản xuất nội dung đa nền tảng, và luôn giữ được chất lượng báo chí cách mạng – trung thực, khách quan, kịp thời và nhân văn , lấy công chúng làm trung tâm.
Tóm lại, có thể nói: từ phòng thu đến điện thoại của bạn, từ làng quê vùng cao Hà giang hẻo lánh đến kiều bào ta ở California hay bất cứ nơi nào trên thế giới, vào bất kỳ thời điểm nào đều được nối liền– VOV đang dần xây dựng một hệ thống hạ tầng “không khoảng cách”, để tiếng nói Việt Nam, hồn của dân tộc luôn được kết nối – nhanh hơn, xa hơn và gần gũi hơn với tất cả người dân ở trong nước và Kiều bà ta ở nước ngoài. Tuy nhiên cũng phải nhấn mạnh rằng, dù hạ tầng cong nghệ có hiện đại đến đâu cũng không thể thay thế con người, có hạ tầng tốt nhưng không có dữ liệu lớn, thì cũng không đáp ứng được nhu cầu là sản xuất và phân phối những thứ mà công chúng cần, mà dữ liệu lớn thì ngoài những cái lấy từ “ kho trời chung” của nhân loại ra thì mỗi cơ quan báo chí cũng phải có dữ liệu của riêng mình.
Phóng viên: Thưa ông, hệ thống kỹ thuật của Đài TNVN hiện phải phục vụ không chỉ cho phát thanh truyền thống, mà còn cho đa nền tảng (livestream, MXH…). Theo ông, đâu là thách thức lớn nhất khi tích hợp các dòng dữ liệu này?
Phó Tổng giám đốc Vũ Hải Quang: Câu hỏi rất sát với thực tế mà chúng tôi đang đối mặt. Quả thực, chuyển từ phát thanh truyền thống sang môi trường đa nền tảng là một bước đi rất lớn – không chỉ thay đổi về cách làm nội dung, mà còn là một thử thách về mặt kỹ thuật, đặc biệt khi các “dòng dữ liệu” giờ đây phải cùng lúc phục vụ nhiều kênh, nhiều loại hình khác nhau. Buổi tọa đàm hôm nay là dành thời lượng cho kỷ niệm 100 năm BCCM VN, tôi xin phép không đi sâu vào công nghệ, mà sẽ có buổi chuyên sâu về công nghệ trong một dịp khác.
Thách thức lớn nhất, theo tôi, chính là sự đồng bộ và tối ưu giữa các hệ thống kỹ thuật vốn được thiết kế khác nhau về mục đích vì chúng tôi phải tận dụng các hệ thống sẵn có kết hợp với đầu tư mới để vận hành cho nhu cầu hiện nay. Nói một cách dễ hiểu: phát thanh truyền thống chỉ cần âm thanh tốt, đường truyền ổn định. Nhưng khi đã livestream, phát video lên YouTube, cắt nội dung cho TikTok hay đăng clip ngắn trên MXH, thì hệ thống phải xử lý đồng thời hình ảnh, đồ họa, âm thanh, dữ liệu người dùng… Tức là một “dòng thông tin” gốc phải được tách ra, định dạng lại và đẩy đi nhiều nơi – cho mỗi loại hình khác nhau, mỗi chuẩn khác nhau.
Ví dụ, một bản tin thời sự của VOV1 khi phát sóng truyền thống chỉ cần âm thanh, nhưng nếu muốn đưa bản tin đó lên Facebook hoặc Youtube, chúng tôi cần phải có cả video, hình ảnh, phụ đề, hoặc thêm dẫn dắt phù hợp với người xem trực tiếp. Điều đó đòi hỏi một quy trình xử lý nhanh, liên thông và không được sai sót, vì sai một giây, chậm một phút là có thể công chúng đã quay mặt đi nơi khác.
Thách thức tiếp theo là làm sao duy trì chất lượng nội dung khi tốc độ sản xuất ngày càng nhanh. Dòng dữ liệu số giúp sản xuất nhanh để kịp thời phát sóng vì hiện nay tốc độ thông tin cũng là một tiêu chí cực kỳ quan trọng, nhưng nếu hệ thống không ổn định – hoặc con người chưa theo kịp – thì rất dễ xảy ra lỗi kỹ thuật, đứt luồng, sai thông tin, hoặc thậm chí “phát mà không ai nghe thấy” trên một nền tảng nào đó.
Chúng tôi cũng đối mặt với áp lực lưu trữ và bảo mật dữ liệu. Với hàng ngàn giờ phát thanh, hình ảnh, livestream mỗi tháng, nếu không có hạ tầng lưu trữ thông minh và bảo mật tốt, thì rất khó quản lý, truy xuất hay khai thác lại nội dung để tái sử dụng và phân phối kịp thời.
Tuy nhiên, thách thức lớn nhất vẫn là làm sao để tất cả hệ thống – phóng viên, biện tập viên, kỹ thuật viên, phòng thu đến nền tảng công nghệ – phải hoạt động như một “cỗ máy đồng bộ”. Đó là lý do Đài TNVN đang triển khai các giải pháp quản lý nội dung tập trung, số hóa quy trình sản xuất, đào tạo liên thông giữa các bộ phận kỹ thuật và nội dung để thích ứng với môi trường báo chí đa nền tảng.
Nói ngắn gọn, thách thức không nằm ở chỉ riêng một khâu nào – mà nằm ở bài toán tổ chức và tích hợp hệ thống: để mỗi bản tin, mỗi chương trình, dù phát ở đâu – radio truyền thống, ứng dụng Youtube, Podcast hay MXH – vẫn giữ được chất lượng, uy tín của báo chí cách mạng và bản sắc của Đài TNVN.
Phóng viên: Ông đánh giá như thế nào về tiềm năng của phát thanh Việt Nam trên các nền tảng số, nhất là khi khoảng cách địa lý không còn là rào cản?
Phó Tổng giám đốc Vũ Hải Quang: Đây cũng là điều mà chúng tôi – những người làm phát thanh – luôn trăn trở nhưng cũng đầy hy vọng trong hành trình chuyển đổi số.
Phát thanh, dù đã trải qua gần 80 năm gắn bó với công chúng, đồng hành cùng dân tộc, đất nước, qua 2 cuộc chiến tranh, thời kỳ đổi mới và hiện nay là kỷ nguyên vươn mình, phát thanh vẫn là một loại hình báo chí mang trong mình sức sống bền bỉ, dễ tiếp cận, đặc biệt là khả năng đồng hành cùng mọi tầng lớp công chúng ở mọi nơi, mọi lúc trong tất cả các thời kỳ. Trong thời đại số, khi khoảng cách địa lý không còn là rào cản, thì tiềm năng của phát thanh – đặc biệt là phát thanh trên nền tảng số, mặc dù phải đối mặt với rất nhiều sự cạnh tranh bởi MXH, các nền tảng xuyên biên giới như các loại hình báo chí khác nhưng chắc chắn nó vẫn ngày càng được mở rộng, phát triển như chưa từng có. Vì phát thanh có thể đáp ứng cho rất nhiều đối tượng trong xã hội, mà các loại hình khác không phù hợp, ví dụ: người lái xe trên đường, người lao động chân tay, người khiếm thị, người ở vùng sâu vùng xa, biên giới hải đảo... nơi mà sóng wifi còn nhiều hạn chế.
Ngày nay, một chiếc điện thoại thông minh có thể trở thành một chiếc radio di động, có thể nghe mọi lúc, mọi nơi: từ cột cờ Lũng cú mũi Cà Mau, từ hải đảo xa xôi đến kiều bào ta ở nước ngoài. Những nền tảng như VOV LIVE, VOV Media, Facebook, các kênh podcast của VOV trên Spotify, Apple Podcasts, Zalo... đã đưa phát thanh Việt Nam vượt ra khỏi giới hạn không gian truyền thống để tiếp cận người nghe toàn cầu.
Tôi cho rằng, đây không chỉ là một cơ hội, mà là một “cuộc tái sinh” mạnh mẽ của phát thanh – một sự chuyển mình từ độc thoại truyền thống sang đa nền tảng thông minh. Quan trọng hơn, trong dòng chảy công nghệ ấy, phát thanh vẫn giữ được thứ “chất” rất riêng của mình: gần gũi, truyền cảm, nhân văn và tin cậy – điều mà không phải nền tảng truyền thông nào cũng có thể mang lại.
Đài TNVN sẽ tiếp tục đổi mới mạnh mẽ về nội dung, công nghệ, trải nghiệm người dùng để phát thanh thực sự trở thành người bạn đồng hành của công chúng – không chỉ ở Việt Nam, mà còn ở khắp nơi trên thế giới, nơi có người Việt sinh sống, làm việc và luôn hướng về quê hương.
Phóng viên: Thưa ông, từ những chia sẻ vừa rồi, có thể thấy môi trường làm báo hôm nay là một dòng chảy thông tin xuyên biên giới, không giới hạn về không gian và thời gian. Ở góc độ hạ tầng kỹ thuật, theo ông, Đài TNVN cần làm gì để hệ thống vận hành linh hoạt - vừa đảm bảo sẵn sàng kết nối vừa hỗ trợ sản xuất, phát sóng?
Phó Tổng giám đốc Vũ Hải Quang: Đúng như bạn nói, làm báo hôm nay không còn là câu chuyện của một tòa soạn hay một khung giờ cố định nữa, mà là một hệ sinh thái chuyển động không ngừng, đòi hỏi sự kết nối, tương tác và phản hồi theo thời gian thực. Vì thế, để đáp ứng được yêu cầu này, hạ tầng kỹ thuật đóng vai trò then chốt – là “xương sống” của một tổ hợp truyền thông hiện đại.
Tại Đài TNVN, chúng tôi xác định rõ cần phát triển một hệ hạ tầng mở, linh hoạt, tích hợp đa nền tảng, vừa đáp ứng yêu cầu sản xuất – phát sóng truyền thống, vừa phục vụ hiệu quả cho các nền tảng số như ứng dụng di động, livestream, Youtube, podcast và MXH.
Để đạt được mục tiêu đó, thi chúng tôi đã và đang hoàn thiện đồng bộ những nội dung dưới đây:
(1) Số hóa toàn bộ quy trình sản xuất và lưu trữ nội dung: Điều này giúp rút ngắn thời gian xử lý thông tin, đồng thời tạo điều kiện cho việc tái sử dụng, tái biên tập nội dung trên nhiều nền tảng. Hệ thống MAM (Media Asset Management), các phòng dựng phi tuyến và hệ thống server lưu trữ thông minh đang được hiện đại hóa và đồng bộ. Về nội dung này, chúng tôi đã làm từ những năm 2000, tức là thời kỳ đầu của giai đoạn tin học hóa, ngay sau khi Việt Nam bắt đầu thương mại hóa Internet là năm 1997.
(2) Xây dựng hệ thống phát thanh hội tụ và phòng thu thông minh (Smart Studio): Các phòng thu mới của VOV hiện nay không chỉ phục vụ phát sóng truyền thống, mà còn có thể vừa ghi hình, vừa livestream trên đa nền tảng, đồng thời có khả năng chuyển tín hiệu linh hoạt giữa phát thanh truyền thống với các ứng dụng trên nền tảng số như: VOVMedia, VOVLive, Youtube, Podcast, Multimedia...
(3) Tăng cường năng lực kết nối và phân phối đa điểm: Từ trung tâm phát sóng quốc gia tại Hà Nội, truyền dẫn qua các trạm vệ tinh đến các vùng miền đến hạ tầng cloud – phân phối nội dung CDN – Streaming đều cần vận hành trơn tru, đồng bộ. Chúng tôi đang triển khai nhiều ứng dụng quản lý phát sóng từ xa, tối ưu hóa băng thông và nâng cấp bảo mật nhằm đáp ứng nhu cầu truyền phát 24/7 – cả trong nước lẫn quốc tế.
Cuối cùng, không thể không nhắc đến yếu tố con người. Một hệ thống dù hiện đại đến đâu cũng cần đội ngũ làm chủ được công nghệ, sẵn sàng thích ứng với môi trường sản xuất báo chí “mọi lúc – mọi nơi và trên mọi nền tảng”.
Vì vậy, đầu tư hạ tầng kỹ thuật đối với chúng tôi không chỉ là đầu tư thiết bị, mà là đầu tư cho cả một nền tảng vận hành sáng tạo và bền vững đáp ứng nhu cầu của công chúng có thể nghe/xem bất cứ cái gì, ở bất cứ đâu và bất cứ khi nào.
Phóng viên: Thưa ông, với những gì đang diễn ra, ông kỳ vọng như thế nào vào tương lai của phát thanh Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi số?
Phó Tổng giám đốc Vũ Hải Quang: Tôi nghĩ, chưa bao giờ phát thanh Việt Nam lại đối mặt với nhiều thách thức, nhưng những cơ hội đang đến với phát thanh cũng không hề nhỏ. Chuyển đổi số thực sự đã mở ra một “chân trời mới” cho phát thanh – từ một loại hình truyền thông truyền thống, nay đang chuyển mình mạnh mẽ trên nền tảng số, với một diện mạo mới, cách tiếp cận mới và cả một cộng đồng người nghe mới.
Chúng ta có thể thấy rõ điều này qua sự phát triển của các ứng dụng như VOV Media, VOV LIVE, hay gần đây là trang Podcast VOV1, VOV Giao thông được tích hợp trên các nền tảng phổ biến như Spotify, Apple Podcasts, Google Podcasts... Nhờ đó, các chương trình của Đài không chỉ đến với thính giả trong nước, mà còn lan tỏa đến cộng đồng kiều bào ta ở nước ngoài như Pháp, Mỹ, Úc, Hàn Quốc, Nhật Bản… – những nơi có đông người Việt sinh sống.
Một ví dụ rất cụ thể là chương trình “Quốc gia khởi nghiệp” hay “Sắc màu các dân tộc Việt Nam”, “Tiếng thơ”, “Tản văn”, “Truyện ngắn”... – những chương trình này khi được đưa lên podcast, lượt nghe đã tăng lên gấp nhiều lần so với khi phát sóng truyền thống. Điều đó cho thấy: công chúng ngày nay đang dần “nghe theo cách của mình”, nghĩa là họ chủ động chọn thời điểm, chủ đề, thậm chí cả tốc độ nghe – chứ không còn phụ thuộc vào khung giờ như trước.
Tôi kỳ vọng rằng trong tương lai gần, phát thanh Việt Nam không chỉ là kênh thông tin uy tín mà còn là một nền tảng văn hóa số – nơi mỗi người dân, nhất là giới trẻ, có thể tìm thấy những nội dung hữu ích, gần gũi, đúng với nhu cầu và phong cách sống của mình. Chúng tôi đang hướng đến mô hình “radio không biên giới”, nơi các chương trình không chỉ được nghe qua sóng FM hay AM, mà còn hiện diện trên điện thoại, trên tivi thông minh, trên xe ô tô, thậm chí trên cả loa AI như Google Nest hay Amazon Alexa.
Tôi cũng rất lạc quan bởi đội ngũ làm phát thanh hôm nay – đặc biệt là các bạn trẻ – đang bắt kịp rất nhanh với xu thế làm nội dung số. Không ít podcast của Đài do các biên tập viên thế hệ 9x, thế hệ GenZ thực hiện, với phong cách mới mẻ, gần gũi, ngôn ngữ linh hoạt nhưng vẫn giữ được giá trị cốt lõi của phát thanh là thông tin chính xác, nhân văn, và có chiều sâu.
Tóm lại, tôi không chỉ kỳ vọng – mà thực sự tin rằng – phát thanh Việt Nam đang có cơ hội bước vào “thời kỳ vàng” thứ hai, sau giai đoạn phát triển rực rỡ trong những năm kháng chiến và thời kỳ đổi mới. Chúng ta đang tái định vị phát thanh như một nền tảng số thân thiện, đa kênh, đa ngữ, có mặt ở mọi nơi, mọi lúc, phục vụ mọi phân khúc khán thính độc giả.
Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn Phó Tổng giám đốc Vũ Hải Quang!
