Chiều 27/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, các đại biểu đã nghe Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Phan Văn Giang, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình dự án Luật Tình trạng khẩn cấp; đồng thời nghe Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội - Lê Tấn Tới trình bày Báo cáo thẩm tra. Dự luật được đánh giá là bước đi cần thiết để hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về tình trạng khẩn cấp (TTKC), đáp ứng yêu cầu thực tiễn, nâng cao khả năng phản ứng nhanh và hiệu quả trong các tình huống đặc biệt.
Tại Tờ trình, Bộ trưởng Phan Văn Giang nhấn mạnh: Việc xây dựng Luật TTKC nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng về nhiệm vụ quốc phòng, an ninh trong tình hình mới; khắc phục những hạn chế, bất cập trong thực tiễn; nâng cao hiệu lực, hiệu quả pháp luật; đồng thời bảo vệ lợi ích quốc gia, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Dự thảo Luật gồm 6 chương, 42 điều, quy định cụ thể nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự ban bố, bãi bỏ TTKC; các biện pháp áp dụng trong TTKC; cơ chế điều động lực lượng, sử dụng vũ khí, công cụ hỗ trợ, cũng như trách nhiệm của các cấp, ngành.
Một điểm đáng chú ý là luật cho phép Thủ tướng Chính phủ, trong trường hợp cần thiết, được áp dụng các biện pháp chưa được quy định trong pháp luật hiện hành, với điều kiện phải báo cáo cơ quan có thẩm quyền trong thời gian sớm nhất. Quy định này nhằm đảm bảo tính linh hoạt, chủ động trong xử lý các tình huống cấp bách như thảm họa lớn, dịch bệnh, khủng bố hay xung đột vũ trang.
Đồng tình với sự cần thiết ban hành Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại - Lê Tấn Tới cho biết: Dự thảo đã bám sát chủ trương của Đảng, phù hợp Hiến pháp, cơ bản bảo đảm sự thống nhất với hệ thống pháp luật, tương thích với điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên.
Tuy nhiên, Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại lưu ý nhiều nội dung cần tiếp tục hoàn thiện. Đáng chú ý là khái niệm “tình trạng khẩn cấp” cần được xác định rõ ngưỡng, tiêu chí, đảm bảo bao quát cả các nguy cơ từ an ninh phi truyền thống như khủng bố, tấn công mạng, vũ khí sinh học…
Ngoài ra, cách phân loại TTKC trong phần giải thích từ ngữ hiện chưa đồng bộ với các nhóm biện pháp được áp dụng trong Chương III. Vì vậy, cơ quan thẩm tra đề nghị chỉnh lý, thống nhất hệ thống khái niệm và phân loại để bảo đảm rõ ràng, dễ áp dụng khi triển khai.
Một trong những điểm được đặc biệt quan tâm là quy định cho phép người đứng đầu Chính phủ và chính quyền địa phương được áp dụng biện pháp chưa có trong luật khi cần thiết. Cơ quan thẩm tra cho rằng, quy định này có thể là công cụ hữu hiệu để xử lý tình huống cấp bách, nhưng cũng cần kèm theo cơ chế giám sát, báo cáo chặt chẽ nhằm bảo đảm kiểm soát quyền lực, không lạm quyền.
Ủy ban thẩm tra cũng kiến nghị làm rõ vai trò của các bộ, nhất là Bộ Ngoại giao trong việc thực hiện nghĩa vụ quốc tế liên quan đến Công ước quốc tế về quyền dân sự, chính trị khi ban bố TTKC.
Dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp được kỳ vọng sẽ khắc phục những hạn chế của Pháp lệnh năm 2000, tạo hành lang pháp lý đầy đủ, kịp thời và hiệu quả để xử lý các tình huống nguy cấp, từ đó bảo vệ tính mạng, tài sản của Nhân dân và ổn định xã hội.
Trong bối cảnh các mối đe dọa an ninh truyền thống và phi truyền thống ngày càng gia tăng, việc Quốc hội thảo luận, xem xét thông qua Luật Tình trạng khẩn cấp không chỉ là yêu cầu cấp bách về pháp lý, mà còn là yêu cầu chính trị - xã hội nhằm tăng cường khả năng thích ứng, phòng ngừa và ứng phó hiệu quả với mọi tình huống bất thường, bảo vệ vững chắc Tổ quốc từ sớm, từ xa.
