Phóng viên: Thưa bác sĩ, việc bắt giữ hàng trăm tấn thực phẩm chức năng giả khiến nhiều người giật mình về mức độ phổ biến của loại sản phẩm này. Theo bác sĩ, điều này phản ánh gì về xu hướng sử dụng thực phẩm chức năng tại nước ta hiện nay?
BS Trần Văn Phúc: Điều này cho thấy thực phẩm chức năng đã trở thành một phần quen thuộc trong đời sống của người Việt, đặc biệt khi ai cũng mong muốn khỏe mạnh, sống thọ, không bệnh tật. Thực phẩm chức năng ra đời từ thập niên 1980 tại Nhật Bản, rồi lan rộng toàn cầu. Ở Việt Nam, từ khoảng năm 2000, thị trường này bắt đầu phát triển mạnh mẽ. Ở góc độ tích cực, thực phẩm chức năng góp phần nâng cao chất lượng sống, cải thiện sức khỏe, bổ sung những gì cơ thể còn thiếu. Nhưng ở chiều ngược lại, chúng ta đang chứng kiến tình trạng lạm dụng ngày càng phổ biến.
Phóng viên: Vậy bác sĩ định nghĩa thế nào là “phụ thuộc” vào thực phẩm chức năng? Đâu là ranh giới giữa sử dụng hợp lý và lạm dụng?
BS Trần Văn Phúc: Thực phẩm chức năng là cần thiết nếu cơ thể thiếu vi chất hoặc vitamin. Nhưng "phụ thuộc" là khi người ta tin tưởng mù quáng, coi đó là thần dược, dùng mọi lúc mọi nơi, kể cả khi không cần thiết. Có bốn biểu hiện của lạm dụng: dùng bừa bãi, mua giá quá cao, đặt niềm tin sai lệch và bị quảng cáo dẫn dắt quá mức. Hậu quả là tiền mất, bệnh không khỏi, thậm chí sức khỏe xấu đi. Tôi gặp nhiều bệnh nhân bỏ ra hàng chục triệu đồng mua thực phẩm chức năng theo lời giới thiệu, trong khi không đủ tiền đi khám bệnh. Kết quả là bệnh vẫn dai dẳng, còn túi tiền thì cạn kiệt.
Phóng viên: Bác sĩ cũng nhắc đến những rủi ro tiềm ẩn khi cơ thể phải tiếp nhận quá nhiều vi chất tổng hợp từ thực phẩm chức năng không cần thiết. Cụ thể là những nguy cơ gì?
BS Trần Văn Phúc: Nguy cơ lớn nhất là mất cân bằng dinh dưỡng. Thực phẩm chức năng dù không phải thuốc, nhưng nếu dùng sai liều, sai cách, hoặc không đúng nhu cầu, thì có thể gây hại. Ví dụ như canxi – nếu dùng quá liều hoặc không phù hợp về loại, cơ thể không hấp thụ được sẽ gây lắng đọng, sỏi thận, thậm chí tắc mạch. Quan điểm "ăn gì bổ nấy" không thể áp dụng máy móc với thực phẩm chức năng. Bất kỳ thứ gì đưa vào cơ thể cũng cần đúng, đủ và có cơ sở khoa học.
Phóng viên: Vậy theo bác sĩ, đội ngũ bác sĩ và cơ sở y tế cần làm gì để kiểm soát tình trạng lệ thuộc vào thực phẩm chức năng?
BS Trần Văn Phúc: Trách nhiệm của nhân viên y tế là rất lớn. Chúng ta không thể bỏ mặc người dân trong "ma trận" thông tin và quảng cáo. Mỗi bác sĩ cần chủ động giáo dục sức khỏe, giải thích cho bệnh nhân biết khi nào nên dùng, khi nào không. Tuy nhiên hiện nay, không ít người trong ngành y lại tiếp tay cho thực phẩm chức năng bằng cách kê đơn lấy hoa hồng, có khi lên tới 30–40%. Điều đó rất nguy hiểm. Bác sĩ phải vì người dân, vì y đức, chứ không thể vì lợi nhuận. Còn về phía cơ quan quản lý, cần siết chặt tiêu chuẩn sản xuất, quy định thành phần rõ ràng, minh bạch, khoa học.
Phóng viên: Còn với người dân - theo bác sĩ - làm thế nào để họ hiểu rằng chăm sóc sức khỏe không thể đến từ một lọ sản phẩm?
BS Trần Văn Phúc: Tôi cho rằng sức khỏe đến từ trí tuệ, không phải từ sự mê tín hay đơn giản hóa vấn đề. Nhiều người lười suy nghĩ, lười học hỏi, chỉ muốn có ngay sức khỏe tốt mà không chịu đầu tư về kiến thức. Trong khi ở các quốc gia phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc hay các nước Bắc Âu, người dân được trang bị rất tốt về hiểu biết dinh dưỡng và chăm sóc sức khỏe. Chúng ta cần hướng đến một xã hội như vậy. Thay vì tin rằng một lọ sản phẩm có thể kéo dài tuổi thọ hay chữa bách bệnh, người dân phải hiểu: chỉ có đầu tư vào dinh dưỡng, phòng bệnh và kiến thức mới là con đường bền vững để sống khỏe và sống thọ.
Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn bác sĩ.
