Bỏ tử hình không làm giảm tính răn đe tội phạm

Mời các bạn nghe trao đổi của phóng viên VOV2 với luật sư Nguyễn Hồng Bách Hội đồng tư vấn Công ty Luật TNHH Hồng Bách và Cộng sự:

Luật sư Nguyễn Hồng Bách Chủ tịch Hội đồng tư vấn Công ty Luật TNHH Hồng Bách và Cộng sự cho biết: Sau 8 năm thi hành, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) đã góp phần quan trọng trong quản lý xã hội, phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm, giữ vững an ninh, trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ lợi ích của tổ chức, của Nhà nước và của công dân. Tuy nhiên, với sự thay đổi mạnh mẽ về kinh tế, xã hội thời gian qua, Bộ luật này đã bộc lộ một số bất cập. Đầu tiên phải kể tới một số tội danh mới phát sinh như: Lừa đảo, chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng hoặc tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông.... chưa được quy định cụ thể trong Bộ luật hình sự. Cùng với đó, việc áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự và tình tiết định khung hình phạt đối với người phạm tội chưa phù hợp; Một số quy định pháp luật trong một số tội danh còn quá nghiêm khắc dẫn đến các hành vi dễ bị truy cứu trách nhiệm hình sự, chưa thể hiện được tính khoan hồng, nhân đạo.

Một trong những nội dung được dư luận quan tâm là việc Bộ Công an đề xuất bỏ hình phạt tử hình thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án (vẫn bảo đảm cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội) tại 8/18 tội danh (44,44%) có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự hiện hành. Luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư thành phố Hồ Chí Minh cho biết, tử hình là chế tài hình sự nghiêm khắc nhất, nhằm đảm bảo tính răn đe, phòng ngừa tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, góp phần đảm bảo công lý cho nạn nhân và an toàn xã hội. "Mục đích chính của chế tài hình sự là hướng đến giáo dục, cải tạo và hoàn lương cho người phạm tội. Chúng ta có thể bắt phạm nhân đó phải lao động suốt đời để biết thế nào là giá trị của lao động, để làm ra của cải, vật chất bù đắp lại những cái mất mát của bị hại" - Ông Hậu phân tích.

Bà Ung Thị Xuân Hương, Chủ tịch Hội Luật gia thành phố Hồ Chí Minh cũng cho rằng: án tử hình chỉ nên áp dụng đối với một số tội phạm đặc biệt nghiêm trọng thuộc nhóm phạm tội an ninh quốc gia, xâm phạm tính mạng con người. "Theo tôi, không áp dụng án tử hình đối với các tội phạm về kinh tế. Trước mắt là như vậy, còn về lâu dài cũng nên tiếp tục rà soát để bỏ thêm các tội khác có quy định án tử hình, để đảm bảo tính nhân văn và cho họ có cơ hội khắc phục hậu quả cũng như đảm bảo quyền được sống của con người" - Bà Hương nêu quan điểm.

Bên cạnh những ý kiến ủng hộ đề xuất của Bộ Công an thì cũng có người cho rằng, khi bỏ hình phạt cao nhất này sẽ dẫn tới gia tăng tội phạm. Ví dụ như khi không áp dụng hình phạt tử hình đối với tội danh tham ô tài sản và nhận hối lộ hay vận chuyển trái phép chất ma túy… sẽ làm giảm hiệu quả công tác thu hồi tài sản cũng như không đảm bảo tính răn đe trong công tác phòng ngừa tội phạm. Thiếu tướng Phạm Công Nguyên, Cục trưởng Cục Pháp chế và cải cách hành chính, tư pháp, Bộ Công an lý giải: Không phải lấy hình phạt nặng thì sẽ làm giảm tội phạm, bởi thực tế có những người vì không hiểu biết dẫn tới phạm tội.

Thực tiễn thời gian qua cho thấy các tội này có tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội không cần thiết đến mức phải duy trì hình phạt tử hình; đồng thời, thực tiễn thời gian qua tòa án rất ít áp dụng đối với tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ. Bên cạnh đó, việc duy trì hình phạt tử hình đối với tội tham ô, nhận hối lộ, thời gian qua Việt Nam đã gặp nhiều khó khăn trong việc yêu cầu tương trợ tư pháp hình sự như yêu cầu dẫn độ, do một số nước chỉ thực hiện việc dẫn độ nếu Việt Nam cam kết không áp dụng hình phạt tử hình đối với một số tội, trong đó có tội phạm về tham nhũng, chức vụ.

Đối với tội vận chuyển trái phép chất ma túy, trên thực tiễn, đây là tội danh có tỉ lệ áp dụng biện pháp tử hình cao thứ hai trong các tội danh. So sánh tương quan với tội mua bán trái phép chất ma túy và tội sản xuất trái phép chất ma túy (các tội vẫn duy trì hình phạt tử hình) thì tội vận chuyển trái phép chất ma túy có tính chất trung gian, ít nguy hiểm hơn với hành vi mua bán, sản xuất. Phần lớn nhân thân của người vận chuyển trái phép chất ma túy là người dân tộc thiểu số, có hoàn cảnh khó khăn, trình độ thấp, phạm tội lần đầu, bị rủ rê, lôi kéo mà không phải là đối tượng chủ mưu, cầm đầu, hưởng lợi với số tiền ít. "Việc áp dụng hình phạt tử hình đối với nhóm đối tượng này là quá nghiêm khắc" - Thiếu tướng Thiếu tướng Phạm Công Nguyên nêu quan điểm.

Hiện nay dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi) đang được trình Chính phủ cho ý kiến trước khi trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến, thông qua dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi) theo trình tự, thủ tục rút gọn tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV (tháng 5/2025).