Giảm nhân sự vì AI
Nhờ ưu thế là chất giọng truyền cảm và có chuyên môn về báo chí – truyền thông nên 6 năm qua Đỗ Gia An (28 tuổi) gắn bó với việc thu âm, lồng tiếng cho các công ty truyền thông và quảng cáo. Vừa qua, công ty truyền thông nơi An gắn bó 4 năm tuyên bố bố tái cấu trúc và yêu cầu đội ngũ voice talent tạm dừng công việc cho đến khi có thông báo mới. Đây là cú sốc không nhỏ với An khi mất đi một khoản thu nhập gần 10 triệu đồng/tháng.
Ít lâu sau, An nhận ra mình bị sa thải vì công ty đã chuyển sang dùng AI. Nếu thuê nhân công, họ sẽ phải tốn 100.000 đồng cho một đoạn voice nhỏ nhưng AI xử lý hàng trăm trang A4 với chi phí chưa tới 20.000 đồng.
Trước đây, công ty nơi An làm việc có tới 4 voice talent nhưng sau khi sử dụng AI, họ chỉ giữ lại 1 người ở vị trí này. Gia An cho biết, vì chủ yếu sản xuất nội dung tin tức, không yêu cầu quá cao về biểu cảm nên giọng đọc AI đã đáp ứng được nhu cầu của công ty truyền thông này.
Nếu đọc một văn bản được biên tập kỹ càng, AI có thể tạo ra một đoạn audio nhanh gấp nhiều lần phát thanh viên, đáp ứng được yêu cầu khẩn trương về tin tức. Giọng người thật có ngữ điệu nhấn nhá nhưng giữa cái chất lượng và cái tạm được kèm chi phí rẻ, nhiều công ty sẽ chọn AI.
Thu nhập giảm đến 50%, An quay ra tìm các công việc liên quan nhưng số lượng và thu nhập không còn được như trước đây. Những năm trước, để tìm việc, An chỉ cần đăng audio giọng đọc của mình lên các hội nhóm thì nhãn hàng sẽ chủ động tìm đến. Gần như tuần nào, anh cũng sẽ nhận từ 3-4 bài đọc để nhãn hàng làm marketing.
Thế nhưng giờ đây, cả năm mới chỉ có khoảng 10 job như vậy. Gia An chủ động tìm tới những bài đăng tìm voice talent nhưng lúc này tỉ lệ cạnh tranh rất cao vì cũng nhiều phát thanh viên mất việc như anh.
Anh Vũ Đình Giáp (40 tuổi), có hơn 15 năm làm thiết kế website và khai thác quảng cáo từ google cho biết, công ty anh cũng đang có sự điều chỉnh nhân sự khi ứng dụng AI trong công việc. “Trước đây, trong một nhóm Seo thường có 5 nhân sự viết bài, bây giờ chỉ cần 2”.
Anh Giáp nói, với lĩnh vực đặc thù như ngành du lịch, khách sạn, khách hàng chỉ quan tâm đến chính sách và giá thành nên bài viết không cần cầu kỳ. Trong khi nhân viên Seo chủ yếu viết cho Google đọc nên AI đã có thể hỗ trợ rất nhiều trong công việc viết lách. Do đó, công ty chỉ cần 2 nhân sự để biên soạn và rà soát nội dung do AI thực hiện.
Nếu như trước đây, người phụ trách nội dung trong công ty anh Giáp có thể nhận về 100-200 nghìn đồng cho một bài viết. Những bài PR có thể được trả 300-400 nghìn đồng/bài. Nay, mỗi bài viết chỉ được trả 70 nghìn đồng. Trong khi đó, tốc độ xử lý công việc của AI có thể gấp 100 lần con người.
Anh Giáp sử dụng AI để tìm ý tưởng, đưa ra các lệnh để AI tạo ra một bài viết hoàn chỉnh. Sau đó, anh chỉnh sửa nội dung cho mượt mà và phù hợp nếu cần. “Trước chưa có AI, viết một bài sản phẩm có khi phải ngồi cả buổi sáng còn bây giờ chỉ cần 30 phút là mình có thể xuất bản một bài viết. Kể cả video ngắn viral trên mạng giờ đa phần AI làm hết”, anh Giáp chỉ sẻ.
Ưu điểm nhanh, giá rẻ đã giúp AI được ứng dụng mạnh mẽ tại nơi làm việc. Các công ty công nghệ, ngân hàng và doanh nghiệp dịch vụ tài chính là những nơi đi đầu trong việc sử dụng AI để thay thế nhân sự. Ngay cả lĩnh vực giáo dục, những giáo viên như Nguyễn Hoa (30 tuổi) cũng được khuyến khích tận dụng tối đa ưu thế của AI cho các bài giảng.
Hoa cho biết, cô ứng dụng AI trong soạn bài, làm giáo án. “Thậm chí khi bế tắc ý tưởng, mình hỏi AI thì nó sẽ cho ra bản hoàn chỉnh luôn, kể cả việc giao bài tập cho học sinh”. Vì vậy, đôi khi cô cảm thấy mình đang có phần phụ thuộc AI. “Đã có AI nghĩ rồi thì cần gì nghĩ nữa”.
Những vị trí nào dễ bị AI thay thế?
Trong báo cáo mới đây của McKinsey, sẽ có khoảng 30% công việc hiện tại có thể tự động hóa vào 2030. Còn trong báo cáo "Future of Jobs" (tương lai việc làm) năm 2025 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, sẽ có khoảng 41% doanh nghiệp trên toàn cầu dự kiến sẽ giảm nhân sự do AI.
Không chỉ trên thế giới, một công ty phát hành sách ở TP.HCM đã tiến hành tái cấu trúc và thu gọn bộ máy nhân sự, trong đó 70% cộng tác viên bị cho nghỉ việc. Việc này được tiến hành sau khi công ty ứng dụng AI vào quá trình dịch thuật.
Làn sóng sa thải diễn ra ở các vị trí việc làm liên quan đến các hoạt động, quy trình làm việc mang tích chất lặp đi lặp lại, giản đơn liên quan đến tư duy quản trị. Theo TS. Bùi Phương Việt Anh -Viện trưởng Viện Quản trị Chiến lược và Nhân lực Quốc tế, Tổng Giám đốc EAS Việt Nam, trước đây chúng ta sử dụng con người làm yếu tố kiểm soát, còn bây giờ sử dụng yếu tố công nghệ thông tin, Big Data làm yếu tố đường dẫn thực hiện quá trình triển khai, vận hành công việc.
Những vị trí thường bị sa thải thường rơi vào lĩnh vực ngân hàng, một số công đoạn của lĩnh vực công nghệ thông tin, một số hoạt động giáo dục, báo chí, xuất bản...
Tuy nhiên, TS Bùi Phương Việt Anh cho rằng tính ưu việt của AI đang bị đẩy lên cao quá. Ông nhận định, từ nay đến 2030 - 2045, AI vẫn chưa thể thay thế hoàn toàn các vị trí của con người liên quan đến các hoạt động xây dựng chính sách, quản trị trực tiếp và ra quyết định.
Những nghiên cứu mới nhất của nhóm ông Việt Anh cho thấy, tỷ lệ AI có thể thay thế được các vị trí việc làm trong tổ chức doanh nghiệp dịch vụ, doanh nghiệp về lĩnh vực bán hành chính, những dịch vụ quản trị chất lượng liên quan đến hoạt động sản xuất chỉ từ 15 đến xấp xỉ 30%.
Những vị trí công việc liên quan đến công tác sản xuất như: quản trị chất lượng trong, phân luồng, điều chế... thì AI vẫn chưa thể thay thế được mà bắt buộc phải dùng con người. Tương tự, mức độ AI thay thế con người trong lĩnh vực giáo dục cũng chỉ khoảng 30%. Nhưng, nhân sự không có kỹ năng sử dụng AI sẽ gặp khó khăn khi đi xin việc. Bởi sẽ có những vị trí đã được thay thế bởi AI.
Tuy nhiên, ông Bùi Phương Việt Anh cho rằng, tính ưu việt của AI dường như đang bị thổi phồng. Bởi hạ tầng của chúng ta chưa đồng bộ. Khi Big Data chưa đủ lớn thì rủi ro khi sử dụng là rất cao. Chưa kể, chi phí sử dụng công nghệ lớn, thậm chí hơn sử dụng con người, đòi hỏi các doanh nghiệp phải làm việc bài bản hơn.
AI là một xu hướng tất yếu, nhằm tối ưu hóa quy trình làm việc, nâng cao năng suất lao động. Về lâu dài, khi doanh nghiệp và người lao động được trang bị tư duy số, quá trình chuyển đổi số hoàn thiện, việc sử dụng trí tuệ nhân tạo mới thực sự đem lại hiệu suất và tạo ra đột phá.
Khi đó, AI không phải là yếu tố xâm lấn công việc của con người mà là yêu cầu cần thiết, các cơ sở đào tạo bắt buộc phải trang bị cho người học kỹ năng sử dụng AI.
Mặc dù có nhiều lo ngại về mất việc làm, song chuyên gia cho rằng AI không hoàn toàn thay thế con người mà chỉ thay đổi cách làm việc.
Gia An nói, những vị trí công việc yêu cầu khả năng xử lý phức tạp cũng như tạo ra dấu ấn về cảm xúc vẫn là “vùng đất” bất khả xâm phạm của AI ở thời điểm này.
Nghe chương trình tại đây:
